InfraTrends 2024: Expeditie Ruimte

Inzichten uit de workshops

Tijdens de workshops hebben de deelnemers ervaren dat cross-sectoraal werken complex is, maar dat je óok aan een oplossing kunt werken. Juist door breed te denken vanuit de keten.

Waar ga je beginnen? “Bij de grote stukken”, aldus een van de deelnemers. Mooi inzicht om dat op papier te krijgen en dan ook nog te ervaren dat je als verschillende infrabeheerders werkt vanuit dezelfde uitgangspunten. Voor het eerlijk beprijzen van infra, bundelen van infra in leidingtunnels of gezamenlijk verminderen van arbeidsschaarste. Geen perfecte oplossingen, wel duidelijke stappen om gezamenlijk als beheerders te werken. Op naar 2025, waarin we diverse onderwerpen cross-sectoraal verder brengen in de Roadmap werksessies!

Workshop 1: Expeditie Ruimte op het netwerk: coördinatie van netwerkgebruik om pieken af te vlakken

Wat is de status van ruimte op de netwerken? Het fundament hiervoor was het lopend NGinfra-onderzoek naar Ruimte voor de Netwerken door SAC Groningen en een reflectie daarop vanuit de praktijk van ProRail als NGinfra-partner. InfraTrends-deelnemers pasten deze inzichten toe. Ze kwamen tot drie conclusies voor de coördinatie van ruimte voor de netwerken:

1. Infrapartijen organiseren vaak ruimte op hun eigen stukje en er wordt nog weinig onderling afgestemd over ruimte voor gezamenlijke netwerken, terwijl alles met elkaar is verbonden. We moeten bereid zijn het gemeenschappelijk belang boven eigenbelang te zetten. Een heldere stip op de horizon is nodig waar we naartoe kunnen werken, bijvoorbeeld in een Masterplan 2100.

2. Integraal inzichtelijk maken wanneer en waar werkzaamheden of pieken plaats zullen vinden om te optimaliseren. Multidisciplinaire teams van alle infrabeheerders en aannemers is een mogelijkheid. Zo zal de gebruiker minder overlast ervaren.

3. Het is ook een zaak van besef en gedrag bij gebruikers: er is te weinig besef en focus op gedrag binnen de maatschappij over het echte probleem. Mensen zijn gewend dat het aanbod (water/elektriciteit) en de infrastructuur ervoor altijd beschikbaar is. We sturen nog te weinig op gedrag van de gebruiker tijdens de pieken. Leveringsprobleem oplossen door mensen inzicht te geven in de hoeveelheid water/elektriciteitgebruik met een standaard tarief tot de benodigde hoeveelheid. De pieken zijn een symptoom en het product van een gedrag. Er is meer acceptatie van hinder nodig, piekproblemen zijn niet altijd op te lossen.

Facilitator: Yvette van der Velde (ProRail)
Inhoudelijk experts: Michelle Spaas (ProRail) en Stijn de Koning (SAC)

Workshop 2: Expeditie Ruimte voor het netwerk: leidingtunnels als standaard inzetten bij de aanleg van netwerken

Ruimte voor infrastructuur is schaars en er zijn allerlei ideeën om daar slim mee om te gaan. Op InfraTrends brachten deelnemers van de workshop Ruimte voor de netwerken hun kennis en kunde bij elkaar. Het startpunt voor de discussie was een lopend NGinfra-onderzoek naar Ruimte voor de Netwerken door SAC Groningen, eerder voltooid wetenschappelijk onderzoek dat door NGinfra mogelijk was gemaakt door Oddrun Rosok en een reflectie daarop vanuit de praktijk van Vitens als NGinfra-partner. InfraTrends-deelnemers pasten deze inzichten toe op integrale leidingentunnels en kwamen tot drie conclusies over de coördinatie van ruimte voor de netwerken:

1. Ruimte heeft geen probleemeigenaar, er is meer competitie dan wederzijdse coördinatie.

2. Een integrale leidingentunnel is het al snel niet waard: de kosten en ook de complexiteit van besluitvorming en realisatie zijn nu zo groot dat iedereen dat liever mijdt.

3. Ruimte heeft geen crisis in het heden wat dat mijden makkelijk maakt. Als we huidige besluiten toetsen aan een toekomst waarin de crisis wel helder is, dan is coördinatie aanlokkelijker.

De druk op de ruimte stijgt door de tijd: we zijn gegijzeld in het heden, zowel in termen van probleemeigenaar, waardebepaling en operationele urgentie. Laten we ons niet gijzelen door de extra complexiteit die komt kijken bij coördinatie op de ruimte: op naar een cross-sectorale aanpak voor infrastructuur en ruimte.

Facilitator: Robin Neef (NGinfra)
Inhoudelijk experts: Rian Kloosterman (Vitens) en Tom Busscher (SAC)

Workshop 3: Expeditie Ruimte voor arbeid: arbeidstekort aanpakken door FTE’s te verdelen over netwerken

Dat arbeid schaars is, ervaren we in de infrasector. Het onderzoek dat in september 2024 in opdracht van NGinfra uitgevoerd is, schetst mogelijkheden voor samenwerking tussen infrabeheerders. In de workshop Ruimte voor arbeid zien de deelnemers van diverse infrabeheerders de volgende mogelijkheden in samenwerking:

• De vraag verkleinen door portfolio’s van diverse beheerders te combineren op basis van functie of andere gemeenschappelijke eigenschappen.
• De arbeidsmarkt gezamenlijk aanspreken door de urgentie van werken in de infrasector te benadrukken: niet één infrabeheerder zijn, maar wel zo denken en handelen. Denk aan lobbyen, huisvesting van werknemers, personeelswerving (à la Defensie). Personeel is werkzaam in één functie bij meerdere beheerders, zo blijft arbeidsmobiliteit beperkt. We moeten daarin duidelijk zijn naar de markt over de lange termijn investering.
• Partners voor langer lopende raamcontracten zijn nodig zodat er vertrouwen kan worden gewekt en een eenheidsprijs kan ontstaan. Hiervoor zouden de huidige aanbestedingsregels aangepast moeten worden. Ook op EU-niveau.

Facilitator: Jenne van der Velde (NGinfra)
Inhoudelijk expert: François van Ekkendonk (Vitens)

Workshop 4: Expeditie Ruimte voor eerlijke beprijzing: eerijke kosten voor water, stroom en vervoer doorberekenen

Eerlijk beprijzen is een manier om als infrabeheerder maatschappelijke waarde te realiseren. In de workshop werd eerlijke beprijzing verder geduid vanuit Impact Institute door Florian Reuter. Ook deelde Koen Eising het impactmodel van Alliander waarin uitstoot van het bedrijf op de maatschappij in alle onderdelen wordt gemonitord en de wijze waarop ze met andere netbeheerders dynamisch beprijzen, met een aanzet van het ACM. In groepen gingen de infrabeheerders aan de slag: wat is nodig om eerlijk te beprijzen volgens de deelnemers?

• Meer kijken naar internationale samenwerking: hoe wordt water en elektriciteit opgepakt? Dat zou niet alleen als Nederland kunnen. Veel industrie is immers aan het heroriënteren of ze überhaupt blijven in Nederland. Gezamenlijke aanpak/insteek nodig.
• Infrabeheerders moeten meer van elkaar leren! Natuurlijk bestaat daarbij een implementatieprobleem. Er zijn diverse methodes waar je aan zou kunnen denken om mee te werken. De vraag is: landt het implementatiemodel ook echt? Als het niet consequent gedaan wordt, krijg je greenwashing.
• Je hebt een agentschap of bureau nodig dat beprijzen in de gaten houdt, dat moet doorgewerkt naar de klant uiteindelijk gedifferentieerd gebeuren.
• Willen we eerlijke beprijzing en al je kosten doorvoeren, dan moeten alle infrabeheerders mee. Maar als één beheerder niet mee doet, dan gaat het al niet. Oftewel: we moeten niet teveel naar de organisatie als klein deel kijken, maar naar het grote geheel. Echter, dat grote geheel kost tijd om te realiseren. Daarom, ook aan de slag in de eigen organisatie en tegelijkertijd met een aanpak van alle beheerders. Die aanpakken kunnen ook parallel lopen.

Facilitator: Loes Nijskens (NGinfra)
Inhoudelijk expert: Koen Eising (Alliander) en Florian Reuter (Impact Institute)