“Door te sturen op brede welvaart voorkom je ongewenste effecten”
Dat brede welvaart een steeds belangrijker thema wordt, hoeven wij u niet meer uit te leggen. Maar hoe stuur je concreet op brede welvaart? Hierover bestaat nog veel onduidelijkheid en onwetendheid. Deze vraag stond dan ook centraal tijdens een webinar dat Klimaatverbond Nederland onlangs hield. Onder leiding van Judith van der Geer, projectleider van de Werkplaats Rekenen met de Toekomst bij Klimaatverbond Nederland, waren er bijdrages van Marike Bonhof, Vincent de Gooyert en Florian Reuter.
Getriggerd
Brede welvaart is een onderwerp dat Bonhof, CFO van Vitens, nauw aan het hart ligt. “Ik was een aantal jaar geleden op een bijeenkomst en daar vertelde een andere aanwezige een verhaal over Tony Blair, voormalig premier van het Verenigd Koninkrijk. Blair had bij een bijeenkomst een warm pleidooi gehouden voor brede welvaart en stelde dat je iedere dag de kans hebt om verschil te maken. Na afloop kreeg hij een staande ovatie en een dame bleef, toen iedereen alweer was gaan zitten, staan en bleef klappen. Zij kreeg het woord en gaf Blair complimenten voor zijn verhaal. Vervolgens stelde ze de vraag: waarom heeft u niets met het thema gedaan toen u premier was? Ik hoorde dat verhaal aan en die vraag kwam bij mij binnen. Ik stelde mijzelf vervolgens de vraag: wat doe ík eigenlijk? Ik werd getriggerd om na te denken en kwam tot de conclusie dat ik veel te weinig deed. Vanaf dat moment heb ik brede welvaart omarmd.”
Andere betekenis
Bonhof benadrukt dat er een transitie gaande is. Waar voor bedrijven voorheen shareholdervalue het adagium was, verschuift dit naar stakeholdervalue. “Er wordt steeds breder gekeken naar de impact die je hebt op je stakeholders. De economie krijgt hierin een andere betekenis. Het is goed om welvaart te hebben, maar welzijn maakt of je een fijn leven hebt of niet. En dat gaat verder dan alleen geld. Geld interesseert me eigenlijk niet als CFO, maar wel hoe je ermee kunt sturen.”
Positieve impact maken
Het sturen op brede welvaart is inmiddels gemeengoed bij Vitens, stelt Bonhof. “Wij hebben een nieuwe strategie genaamd Elke druppel duurzaam. Als er één bedrijf is dat anders moet acteren dan alleen drinkwater maken, het leveren en daarvoor een prijs vragen, zijn wij dat. Wij zijn afhankelijk van de natuur en als je daar niet goed mee omgaat, gaat het ook niet goed met het water. Wij willen een positieve impact maken op mens en natuur. Om inzichtelijk te maken hoe wij dit doen, zijn wij begonnen met impact reporting. Hierin trekken wij samen op met de partners van NGinfra. Om elkaar te inspireren en ook om van elkaar te leren. Ook hebben wij het Verbond van Brede Welvaart ondertekend. Daarmee committeren wij ons eraan dat we bij investeringen niet alleen kijken naar return on investment, maar ook naar de bredere impact die we kunnen maken op onze omgeving.”
Focus op meer kapitalen
Na het verhaal van Bonhof, was het digitale podium aan Vincent de Gooyert. Volgens de universitair hoofddocent systeemdynamica aan de Radboud Universiteit en wetenschappelijk adviseur bij NGinfra is er nog een te grote focus op economische groei. “Er zijn veel meer kapitalen om naar te kijken. Vanuit brede welvaart moet er in gelijke mate oog zijn voor menselijk kapitaal, natuurlijk kapitaal en sociaal kapitaal. Kapitalen zijn voorraden die we kunnen benutten of aanwezig zijn. Stel je verkoopt koelkasten, met een grote voorraad. Dan kun je een jaar aan economische activiteit genereren door de voorraad te verkopen. Op papier ziet dat er heel gunstig uit. Veel omzet, maar aan het einde van het jaar is de voorraad op. Je hebt veel economische activiteit, maar dat gaat ten koste van andere zaken, zoals je voorraad. Deze vult zich niet vanzelf aan, daar is weer een handeling voor nodig.”
Koploperanalyse
Samen met onder andere Henry Bartelet deed De Gooyert onderzoek naar hoe andere landen omgaan met brede welvaart. Uit hun koploperanalyse blijkt dat Schotland, Nieuw-Zeeland en Wales hierin vooroplopen. “Op basis van deze analyse trekken we een aantal conclusies. Er is geen convergentie hoe je moet sturen op brede welvaart. Landen ontwikkelen eigen indicatoren en het is zodoende maatwerk. Zo speelt in Nieuw-Zeeland de gelijkheidsstrijd een belangrijke rol, maar dit is geen issue in Nederland. Participatie bij het opstellen van indicatoren verlengt de levensduur. En om brede welvaart voor de lange termijn tot een succes te maken is andere governance nodig. Commissies die langer hun werk kunnen doen dan de politieke termijn van vier jaar.”
Ongewenste effecten
Een te sterke focus op één specifieke kapitaal kan ook voor ongewenste effecten zorgen, benadrukt De Gooyert. “Die effecten ontstaan bijvoorbeeld als de focus alleen maar ligt op het investeren in stedelijk gebied. Om dat gebied economisch aantrekkelijk te houden, maar ook om er prettig te kunnen wonen. Wat dan vanzelf ontstaat is congestie, gentrificatie, vervuiling en polarisatie. Door te sturen op brede welvaart voeg je meer waarde toe en voorkom je ongewenste effecten. Je voorkomt problemen die je later weer moet corrigeren.”
Ander soort economie
Tot slot schetste Florian Reuter, teamleider Energie, Water en Infra bij het Impact Institute, de ontwikkelingen op het vlak van impact meten, rapporteren en sturen. “We gaan toe naar een ander soort economie, waarop op verschillende niveaus anders wordt gekeken naar de economie en impact. Organisaties moeten bijvoorbeeld vanaf 2023 verplicht rapporteren over duurzaamheidsbeleid en -prestaties. Daarvoor is de Corporate Sustainability Reporting Directive gepresenteerd. Bij projecten en investeringen wordt ook gekeken naar maatschappelijk rendement. Zo is er bij de Deltawerken voor het eerst een maatschappelijke kosten-batenanalyse gemaakt en heeft de Autoriteit Consument en Markt de Leidraad duurzaamheidsafspraken opgesteld. En ook de markt rekent de echte prijs steeds vaker door in haar producten. Zo is er een supermarkt die de echte prijs van een banaan vraagt. Waarin zij ook de prijs voor uitstoot doorberekenen. Dat zijn goede ontwikkelingen.”
De drie netbeheerders Alliander, Enexis Groep en Stedin Groep zijn volgens Reuter een mooi voorbeeld over hoe te rapporteren over impact. “De energietransitie vraagt hen om de maatschappelijke waarde mee te nemen in het jaarverslag. Dat is ook nodig om vanuit het economisch denken naar brede welvaart te gaan. Daarvoor moet je begrijpen wat de impact van jou op de verschillende kapitalen is. Alliander heeft in haar jaarrekening inzichtelijk gemaakt wat de waarde is van energie en welke keerzijdes er zijn. Zo draagt het leveren van energie bij aan het welzijn van consumenten. Aan de andere kant hebben zij ook CO2-uitstoot, wat weer zorgt voor de klimaatverandering.”
Meten, rapporteren, sturen
Tot slot is het volgens Reuter noodzakelijk om gestructureerd over impact te praten om meer impact te kunnen maken. Dat begint met het meetbaar maken van impact via een uniform raamwerk. Gevolgd door communiceren en rapportages opstellen over de impact richting stakeholders. “Tot slot ga je als organisatie op basis daarvan sturen. Door impact kpi’s te definiëren en die te integreren in besluitvorming.”
Zie ook:
Webinar terugkijken?
https://klimaatverbond.nl/actueel/terugkijken-webinar-co2-beprijzing-rekenen-met-de-toekomst-9-december/
